شرکت Valve هفته گذشته با رونمایی از یک رایانه شخصی قابل حمل به نام استیم دک (Steam Deck) عده بسیاری را غافلگیر کرد. اما یکی از سوالات اساسی که ذهن کاربران را پس از معرفی آن درگیر کرد، عملکرد از لحاظ مشخصات سخت افزاری استیم دک بود. استیم دک مطابق ادعای سازندگان آن، براساس معماری بهکاررفته در پلی استیشن 5 و ایکس باکس سری ایکس طراحی شده است؛ تنها با این تفاوت که ابعاد پردازنده آن در حد یک کنسول دستی و قابل حمل است. این باعث میشود که توان پردازشی به نسبت خوبی درون این دستگاه قابل حمل جای گیرد و در عین حال از نظر مصرف انرژی بهینه باشد.
مطابق مشخصات سخت افزاری استیم دک، این دستگاه دارای توان پردازشی 1.6 ترافلاپس است و بازیها را تنها در وضوح 720p اجرا میکند. ایده اصلی شرکت Valve از تولید چنین محصولی، از بین بردن محدودیتهای شناختهشده در دنیای رایانههای شخصی است. طراحی قابل حمل این دستگاه، همچون کنسول نینتندو سوییچ، آزادی عمل بیشتری در اختیار بازیکنان قرار میدهد و اکوسیستم پیشرفته استیم نیز، اجرای فهرستی طولانی از بازیها را روی آن امکانپذیر میکند.
ایده یک رایانه شخصی قابل حمل در گذشته نیز وجود داشت و استیم دک از لحاظ طراحی مورد جدیدی نیست. اما باید این را در نظر داشت که در مقایسه با سایر کنسولهای قابل حمل، استیم دک ابعاد بسیار بزرگتری دارد. نسخه استاندارد نینتندو سوییچ به تنهایی در دسته کنسولهای قابل حمل به نسبت بزرگ قرار میگیرد و با این حال، استیم دک با طول 29.8 سانتیمتر، چیزی حدودی شش سانتیمتر از نینتندو سوییچ طویلتر است. مشخصا دو عامل موثر بر ابعاد استیم دک وجود دارند: اولی میزان توانی است که در دستگاه جریان دارد که به واسطه آن اتلاف حرارتی دستگاه تغییر میکند. هرچه سطح بیشتری در اختیار اجزای سختافزار قرار گیرد، اتلاف حرارتی و خارج شدن گرما آسانتر میشود که نتیجه آن خنک ماندن دستگاه است. دومین عامل مهم و تاثیرگذار ظرفیت باتری است. طبق مشخصات سخت افزاری استیم دک واحد پردازشیای که در قلب استیم دک قرار دارد به تنهایی میتواند تا 15 وات توان مصرفی داشته باشد، پس یک باتری غولآسای 40 وات ساعتی در این دستگاه تعبیه شده است که برای جاسازی آن، بدون شک نیاز به یک فضای بزرگ است. خوشبختانه ابعاد بزرگ استیم دک اجازه قرارگیری چنین باتریای را به سازندگان میدهد. صفحه نمایش هفت اینچی این دستگاه با وضوح 1280 در 800 پیکسل و نرخ نوسازی 60 هرتز خود نیز فضای کافی برای قرار گرفتن در مرکز استیم دک را دارد.
باقی فضایی که در جلوی دستگاه وجود دارد محل قرارگیری اجزای کنترلر آن است. دو جویاستیک خازنی، کلیدهای استاندارد و دو ترکپد مخصوص، بخشهای اصلی کنترلر استیم دک را تشکیل میدهند. علاوه بر اینها، چهار پدال در بخش پشتی دستگاه قرار گرفتهاند که میتوان برای هرکدام از آنها یک دستور مشخص تعریف کرد. هدف اصلی سازندگان هنگام طراحی این کنترلر، سازگاری کامل با تمامی بازیهای رایانههای شخصی بوده است. برای ارتباطات خارجی نیز، یک درگاه USB-C برای استیم دک در قسمت بالایی آن در نظر گرفته شده است که میتوان از طریق آن، دستگاه را به صفحه نمایشهای خارجی یا باقی ابزارها متصل کرد. لازم به ذکر است که برای اتصال استیم دک به صفحه نمایشهای خارجی، نیاز به تهیه داک مخصوص آن است که میتوان آن را هنگام خریداری دستگاه سفارش داد.
اکنون در جدول زیر نگاهی به مشخصات سختافزاری استیم دک و مقایسه آن با ایکس باکس سری اس خواهیم داشت. لازم به ذکر است که ایکس باکس سری اس که حد پایه کنسولهای نسل نهمی است، بازیها را در وضوح 1080p و با نرخ 60 فریم بر ثانیه اجرا میکند. استیم دک از سوی دیگر، هدفش اجرای بازیها با وضوح 720p/800p است. توان مصرفی 82.5 وات روی کنسول ایکس باکس سری اس هنگام اجرای بازی Gears of War 5 اندازهگیری شده است و توان مصرفی 20 وات، طبق مشخصات سخت افزاری استیم دک و گزارش رسمی شرکت Valve با احتساب مصرف صفحه نمایش استیم دک است به طوری که این دستگاه بتواند حداقل دو ساعت با استفاده از باتری کار کند.
|
استیم دک |
ایکس باکس سری اس |
معماری پردازنده |
AMD Zen 2 – چهار هسته و هشت رشته |
AMD Zen 2 – هشت هسته و 16 رشته |
فرکانس پردازنده |
2.4 تا 3.5 گیگاهرتز |
3.6 گیگاهرتز |
معماری پردازنده گرافیکی |
RDNA 2 |
RDNA 2 |
فرکانس پردازنده گرافیکی |
یک تا 1.6 گیگاهرتز |
1.565 گیگاهرتز |
توان پردازش گرافیکی |
یک تا 1.6 ترافراپس |
چهار ترافلاپس |
حافظه رم |
16GB LPDDR5 |
10GB GDDR6 |
حافظه |
65GB eMMC, 256/512GB NVMe |
512GB NVMe |
سیستمعامل |
SteamOS |
Custom Windows |
ماکسیمم توان مصرفی |
20 وات |
82.5 وات |
از ویژگیهای حائز اهمیت و جالب مشخصات سخت افزاری استیم دک میتوان به پردازنده نیمهسفارشی ساخت AMD و سیستمعامل پسزمینه آن اشاره کرد. شرکت Valve در مصاحبهای با وبسایت IGN ماهیت نسل نهمی استیم دک را معلول معماری بهکاررفته در پردازنده آن توصیف میکند. این بیانیه تا حدی درست است، تنها به شرطی که تعریف ما از یک «نسل» به نوع سختافزار کنسولها وابسته باشد. بدون شک ماهیت پردازنده استیم دک با پردازنده ایکس باکس سری اس یکسان است؛ زیرا که هر دو براساس معماری یکسان Zen 2 طراحی شدهاند. هرچند همانطور که قبلتر بیان کردیم، پردازنده استیم ابعاد بسیار کوچکتری در مقایسه با رقبای بزرگتر خود دارد.
میتوان فرض کرد که در استیم دک، ابعاد پردازنده 8 هستهای و 16 رشتهای ایکس باکس سری اس نصف شده و فرکانس 3.6 گیگاهرتزی آن با یک فرکانس متغیر 2.4 تا 3.5 گیگاهرتزی جایگزین شده است. از جهت مقایسه پردازندههای گرافیکی دو کنسول، مشهود است که ایکس باکس سری اس دارای 20 واحد پردازش گرافیکی با معماری RDNA 2 اما استیم دک تنها دارای 8 واحد پرداش گرافیکی براساس همان معماری است. همچنین این پردازنده روی کنسول مایکروسافت با فرکانس ثابت 1565 مگاهرتز عمل میکند در حالی که روی استیم دک، فرکانس آن از 1000 تا 1600 مگاهرتز متغیر است. به طور کلی، استیم دک دارای توان پردازشی یک تا 1.6 ترافلاپس است و ایکس باکس سری اس در مقایسه با آن، توان پردازشی چهار ترافلاپس را به صورت دائمی ارائه میدهد. در نظر داشته باشید که ایکس باکس سری اس قادر است تا 82.5 وات توان از منبع انرژی دریافت کند، پس به هیچ وجه نمیتوان از استیم دک انتظار عملکرد مشابهی را داشت.
یکی دیگر از مشخصات سخت افزاری استیم دک مربوط به واحد حافظه رم آن میشود. این حافظه 16 گیگابایتی از نوع LPDDR5 با سرعت انتقال داده 5000MT/s میتواند تا مدت زمانی طولانی در اجرای بازیها عملکرد مناسبی داشته باشد. شرکت Valve با انتخاب چنین حافظهای، پهنای باند کافی را در اختیار APU این دستگاه قرار میدهد و اگر رابط انتقال داده 128 بیتی باشد نیز نتایج بهتری از آن دریافت میشود. به طور کلی، اینچنین حافظه پرسرعتی میتواند عملکرد پردازنده گرافیکی استیم دک را بهبود بخشد که در نتیجه آن بازیها بسیار روانتر اجرا میشوند.
استیم دک از لحاظ حافظه داخلی، با سه ظرفیت متفاوت به فروش میرسد که هر یک از آنها متناسب با میزان ظرفیتشان قیمتهای متفاوتی نیز دارند. این دستگاه دارای سه مدل با قیمتهای 399، 529 و 649 دلار است که همگی از توان پردازشی یکسانی برخوردارند. تنها زمینهای که تفاوت این مدلها با یکدیگر مشخص میشود، نوع و ظرفیت حافظه داخلی آنها و همچنین برخی تغییرات جزئی دیگر در بخش صفحه نمایش آنها است.
گرانقیمتترین مدل این دستگاه دارای حافظه 512 گیگابایتی از نوع NVMe همراه با یک روکش ضد انعکاس روی صفحه نمایش آن است. مدل 529 دلاری تنها دارای یک حافظه 256 گیگابایتی از نوع NVMe است. ارزانترین مدل استیم دک با حافظه 64 گیگابایتی از نوع eMMC NAND به فروش میرسد که حافظه آن به نسبت مدلهای گرانتر سرعت کمتری دارد. یک درگاه MicroSD نیز برای استیم دک در نظر گرفته شده است که میتوان به کمک آن حافظه بیشتری به دستگاه اضافه کرد. سرعت بارگذاری بازیها از روی حافظه جانبی به کیفیت MicroSD که در آن قرار میگیرد بستگی دارد.
تا به اینجای کار به نظر میرسد که در مقایسه با سایر کنسولهای قابل حمل، استیم دک از لحاظ قدرت سختافزاری برتری داشته باشد و اگر هدف شرکت Valve از تولید چنین محصولی رقابت با امثال نینتندو سوییچ باشد، با مقایسه سختافزار این دو واضح است که استیم دک ارزش بیشتری دارد. اما یکی دیگر از ویژگیها کلیدی استیم دک در قلمرو نرمافزار آن است. این دستگاه در بطن خود همانند یک رایانه شخصی واقعی است و امکان نصب سیستمعامل ویندوز یا هرگونه سیستمعامل دیگری روی آن وجود دارد. هرچند سیستمعاملی که در کارخانه روی آن نصب میشود، یک نسخه جدید از SteamOS است که خود SteamOS نیز بر پایه سیستم لینوکس توسعه یافته است. این مسئله ممکن است چالشهایی را با خود به همراه داشته باشد؛ زیرا روابط برنامهنویسی (API) مرسوم در صنعت بازیسازی به ندرت روی سیستمعاملهای مبتنی بر لینوکس به صورت Native پشتیبانی میشوند. رابط برنامهنویسی Vulkan با وجود اینکه هماهنگی و سازگاری خوبی با لینوکس دارد، اما همچنان باید مسیر زیادی را برای رسیدن به استانداردهای امروزی صنعت طی کند.
راهکار شرکت Valve برای اینگونه مشکلات یک نسخه ارتقایافته از نرمافزار Proton است. این نرمافزار به کاربران سیستمعاملهای مبتنی بر لینوکس اجازه میدهد تا بازیهای ویندوزی را روی لینوکس اجرا کنند. Proton از مجموعهای از فناوریها مانند WINE و DXVK تشکیل شده است که به کمک آنها کدهای سیستمعامل ویندوز روی لینوکس خوانده میشوند. وبسایت ProtonDB یک دیتابیس مخصوص این نرمافزار است که چشماندازی از بازیهای پشتیبانیشده و قدرت این فناوری را به شما نمایش میدهد. با توجه به دادههای این وبسایت، سازگاری 100 درصدی بازیهای ویندوز روی سیستمعاملهای لینوکسی همچنان امکانپذیر نیست. در ضمن باید در نظر داشت که بخشی از قدرت سختافزاری صرف تبدیل کدها شده که این به تنهایی منجر به کاهش عملکرد بازیها روی لینوکس نسبت به عملکرد خالص آنها روی ویندوز میشود. با این حال، شرکت Valve ادعا میکند که آنها موفق شدهاند سازگاری بازیها با Proton را بهبود بخشند و همچنین با همکاری توسعهدهندگان، پشتیبانی از نرمافزارهای ضد تقلب (Anti-cheat) را روی استیم دک امکانپذیر کنند.
با وجود همه اینها، همچنان میتوان به عملکرد استیم دک در حوزه نرمافزار شک داشت. برای اینکه این دستگاه بتواند از نهایت پتانسیل پردازندهای که نسبت به رقبای خود قویتر است بهره ببرد، نیاز است تا سازگاری سیستمعامل آن با بازیهای روز بسیار بالا باشد. سوالات بیشتری در زمینه عملکرد این سیستمعامل در بازیها وجود دارد و باید اندکی زمان بگذرد تا این دستگاه امتحان خود پس دهد. به همین دلیل نمیتوان در این لحظه درباره نرمافزار استیم دک نتیجهگیری کرد. لازم به ذکر است که در ویدیوهایی که این دستگاه را معرفی میکردند، شاهد اجرای بازیهای پرهزینه و بزرگی مانند بازی Star Wars Jedi: Fallen Order بودیم و همینطور بازیهایی که اجرای آنها روی دستگاهی با این ابعاد تا کنون تصور هم نمیشد؛ مانند بازی Control ساخت استودیو Remedy. اگر این نتایج صرفا جنبه تبلیغاتی نداشته باشند، میتوان انتظار عملکرد و هماهنگی خوبی میان سختافزار و نرمافزار استیم دک داشت و فراموش نکنید که کاتالوگ بازیهای استیم دک شامل بازیهایی است که به دهها سال پیش بازمیگردند.
اگر بخواهیم از نقطه نظر دیگری قدرت استیم دک را بررسی کنیم، باید به بازیهایی که در ادامه نسل جدید منتشر میشوند نیز نگاهی داشته باشیم. فراموش نکنید که کنسولی مانند ایکس باکس سری اس به طرز قابل توجهی نیازمند توان بیشتر و هدف آن اجرای اکثر بازیهای موجود با نرخ 60 فریم است. همچنین بازیهایی که روی این کنسول با وضوح پویا (Dynamic Resolution) اجرا میشوند، حداقل وضوح 720p یا اندکی کمتر را دارند و این تنها با استفاده از یک نسخه ابتدایی از رابط DirectX 12 امکان پذیر است. از سوی دیگر، با مقایسه مشخصات سخت افزاری استیم دک و باقی کنسولهای قابل حمل همچون نینتندو سوییچ میتوان گفت که بدون شک سختافزار استیم دک از همه ابعاد سالها جلوتر از رقبای خود است، اما چه چیزی باعث میشود که بازیهای نینتندو سوییچ یا Nvidia Shield Android TV (که هر دو پردازنده مشابهی دارند) علیرغم سختافزار نسبتا ضعیفشان به این خوبی اجرا شوند؟ پاسخ آن رابطهای برنامهنویسی محدود و انحصاری این دو دستگاه است که ما را به تنها عاملی که میتواند باعث موفقیت یا شکست استیم دک شود میرساند: توجه و سرمایهگذاری توسعهدهندگان.
نینتندو و انویدیا هر دو تمام ابزارهایی که مورد نیاز توسعهدهندگان است را در اختیار آنها قرار دادهاند. حتی اگر رابط برنامهنویسی مخصوص سختافزار نینتندو سوییچ محدود و ضعیف باشد، توسعهدهندگان بازیها خود را به شیوهای برنامهنویسی میکنند که در پردازنده Tegra X1 به بهینهترین شکل ممکن اجرا شود. علت وجود پورتهای متنوع از بازیهای بزرگ برای نینتندو سوییچ نیز همین است. بازیهایی همچون بازی Dark Souls: Remastered، بازی DOOM، بازی BioShock: The Collection و بازی The Witcher 3: Wild Hunt همگی بازیهای سنگین و بزرگی هستند که کسی توقع پورت شدن آنها برای نینتندو سوییچ در هنگام عرضه این کنسول را نداشت، اما همگی اکنون به این علت وجود دارند که در وهله اول، بازیسازان تصمیم گرفتند وقت و زمان کافی را روی پورت کردن آنها بگذارند.
استیم دک هرچند رویه متفاوتی را برای بهینه کردن بازیها پیش میگیرد. به طوری که پیش از اجرای هر بازی، تنظیماتی متناسب با آن عنوان نیز در نظر گرفته میشود و مشخصات سخت افزاری استیم دک خود را با آن تنظیمات تطبیق میدهد تا بهترین تجربه ممکن از بازی ارائه داده شود. با این کار، هیچگونه تنظیم و بهینهسازی اضافی از سوی بازیکنان مورد نیاز نیست، هرچند که منوی تنظیمات هر بازی و تنظیمات خود کنسول نیز باید باقی بماند.
درباره بازیهایی که طی سالهای آینده منتشر میشوند، استیم دک باید از فناوریهای همچون Temporal Super-sampling و رزولوشن پویا (Dynamic Resolution) استفاده کند. اهمیت این فناوریها با توجه بازیهایی که برای نینتندو سوییچ پورت شدهاند به خوبی مشخص است. اجرای روان چنان بازیهای سنگینی روی نینتندو سوییچ تنها از طریق این فناوریها میسر شد و انتظار میرود که استیم دک نیز در سالهای آینده برای اجرای بازیها جدید با عملکرد قابل قبول محتاج آنها شود.
همچنین اگر قرار باشد به لطف استیم دک، بازیهای رایانههای شخصی بیشتر در دسترس عموم قرار گیرند، نیاز است تا راهاندازی و کار این دستگاه همانند باقی کنسولهای خانگی بیوقفه و ساده باشد.
در مجموع، استیم دک محصولی است که قصد دارد دنیای بازیهای رایانههای شخصی را به محیطی فراتر از رایانههای رومیزی و لپتپها ببرد. نینتندو نیز در گذشته بارها ثابت کرده است که دستگاههای بازی در ابعادی که قابل حمل باشند بسیار پرطرفدارند. یکی از بخشهای که شرکت Valve در آن بسیار جسورانه عمل کرده، قیمتگذاری استیم دک است. افرادی که اندک اطلاعاتی از قیمت قطعات رایانههای شخصی دارند، احتمالا هنگام خواندن قیمتهای استیم دک تعجب کردهاند. ا با وجود اینکه ستیم دک آزادی و امکانات یک رایانه شخصی را ارائه میکند، قیمتی همرده با اکثر کنسولهای خانگی امروزی دارد. شرکت Valve با شفافیت کامل بیان کرده است که استیم دک اجازه هرکاری که با یک رایانه شخصی ممکن است را به شما میدهد. حتی امکان نصب سیستمعامل ویندوز روی آن وجود دارد که شاید بتوان به کمک آن در برخی بازیها عملکرد بهتری دریافت کرد. سیستمعامل پیشفرض استیم دک نیز همانند گذشته شما را در هیچکاری محدود نمیکند.
تصمیم شرکت Valve در طراحی محصولی همچون استیم دک میتواند سرآغاز یک جنبش جدید در زمینه رایانههای شخصی باشد و شرکتهای بیشتری به ساخت محصولات مشابه روی آورند. اینکه باقی شرکتها بتوانند محصولاتی همقیمت با استیم دک تولید کنند بعید به نظر میرسد، اما با توجه به اینکه پردازندههای ساخت AMD و Intel دائما در حال پیشرفت و توسعهاند، چشمانداز گسترش رایانههای شخصی قابل حمل با سختافزار یا صفحه نمایشهای بهتر وجود دارد.
برای اینکه استیم دک موفقیت کافی را کسب کند پیش از هر چیز نیاز است تا در سه ناحیه عملکرد قابل قبولی از خود نشان دهد: اول اینکه توانایی آن به عنوان یک دستگاه قابل حمل چطور ارزیابی میشود؟ ابعاد استیم دک در مقایسه با سایر کنسولهای قابل حمل بزرگتر است و اینکه این دستگاه از لحاظ راحتی استفاده و ارگونومی چطور ظاهر میشود یکی از مواردی است که میتواند تاثیر بسزایی در موفقیت آن داشته باشد. دومین مورد سازگاری بازیها با نرمافزار و سختافزار این دستگاه است. پیشتر درباره اینکه چرا احتمال ناسازگاری استیم دک با تعدادی از بازیها وجود دارد بحث کردیم اما تا زمانی که عملکرد آن در چندین بازی مختلف سنجیده نشود نمیتوان درباره این مسئله اظهار نظر کرد. سومین مسئله مربوط به توانایی سختافزاری آن است. استیم دک برای اینکه بتواند تجربه بازیهای نسل نهمی را ممکن سازد باید از لحاظ سختافزاری قدرت کافی را داشته باشد و این مسئله میتواند چالش بزرگی برای شرکت Valve باشد. زیرا اکثر بازیهای امروزی روی دستگاههایی اجرا میشوند که توان پردازشی چندین برابر استیم دک را دارند.
فراموش نکنید که نظر خود را درباره استیم دک با ما در میان بگذارید. به نظر شما آیا استیم دک میتواند جایگزین مناسبی برای رایانههای شخصی گرانقیمت امروزی باشد یا صرفا یک ایده نوآورانه است که به احتمال زیاد با شکست مواجه میشود؟