کامپیوتر قطعات مختلفی دارد که هر کدام وظیفه خاص خود را برعهده دارند، ولی برای گیمرها هیچ قطعهای مهمتر از کارت گرافیک نیست. کارت گرافیک هرچیزی که در یک بازی ویدیویی میبینید را پردازش میکند و سپس شما آن را روی صفحه مانیتور خود مشاهده میکنید. در این مطلب میخواهیم بگوییم که کارت گرافیک چیست و مهمترین اصطلاحات کارت گرافیک را کمی توضیح دهیم، بلکه در پروسه خرید کارت گرافیک کمی به شما کمک کنیم.
پردازنده مرکزی یا CPU، از تعدادی هسته تشکیل شده است که هر یک از این هستهها به صورت موازی اقدام به پردازش یک سری دستور که نخ یا Thread نام دارند، میکنند. پردازنده مرکزی میتواند کارهای بسیار متفاوتی انجام دهد، این قطعه اطلاعات ذخیره شده در رم را دریافت میکند، کار کد برداری (Decoding) را انجام میدهد و دستورات را اجرا میکند.
در مقابل، یک کارت گرافیک تنها میتواند دو کار را انجام دهد، یا به محاسبه میپردازد یا دستورات را اجرا میکند، اما این دو کار را به بهترین نحو ممکن انجام میدهد که یک CPU نمیتواند آن کارها را به خوبی کارت گرافیک انجام دهد. البته عکس این قضیه هم صادق است و یک کارت گرافیک نمیتواند کارهایی که یک CPU انجام میدهد را به خوبی آن انجام دهد. درواقع میتوانید یک کارت گرافیک را به مثابه یک ماشین فرمول 1 ببینید و به CPU به عنوان یک مرسدس بنز. ماشین فرمول یک فقط برای مسابقه دادن مناسب است، در صورتی که از یک مرسدس بنز میتوانید استفادههای بسیاری داشته باشید.
درواقع وقتی که صحبت از محاسبه میشود، یک کارت گرافیک در آن بسیار قدرتمندتر از یک CPU است، زیرا از هزاران هسته تشکیل شده که به صورت موازی اقدام به محاسبه موارد مختلف میکند. هم پردازنده مرکزی و هم پردازنده گرافیکی از ریز پردازندههای سیلیکونی بهره میبرند، اما این دو قطعه کاملا متفاوت از هم طراحی شدهاند و هر کدام وظیفه انجام کارهای متفاوتی را دارند.
حال که کمی درباره تفاوت CPU و GPU صحبت کردیم، برویم به سراغ اصل مطلب: وقتی که میخواهید یک کارت گرافیک بخرید، باید به چند نکته توجه کنید:
وقتی که به سراغ خرید یک کارت گرافیک میروید، مواظب باشید که برای خرید CPU مناسب هم بودجه داشته باشید. احتمالا اصطلاح گلوگاه (Bottleneck) را شنیده باشید اما ممکن است ندانید گلوگاه شدن کارت گرافیک دقیقا چه معنایی دارد. درواقع اگر پردازنده مرکزی شما به قدری سریع نباشد که دستورات رندر کردن را برای پردازنده گرافیکی بفرستد، آن کارت گرافیک نمیتواند از 100 درصد سرعت و قدرت خود استفاده کند و در نتیجه، CPU شما مانع عملکرد 100 درصدی GPU میشود. پس در هنگام انتخاب کارت گرافیک، حتما به پردازنده مناسب آن هم دقت کنید. برای این که ببینید CPU انتخابی شما میتواند پا به پای کارت گرافیک کار کند یا خیر، میتوانید از این وبسایت برای مطمئن شدن از این مورد استفاده کنید.
بیشتر کارت گرافیکهای میان رده بازار میتوانند بازیها را در رزولوشن 1080p با نرخ 30 تا 60 فریم بر ثانیه اجرا کنند، اما برای بهره بردن از رزولوشنهای بالاتر چون 2K و 4K و تنظیمات گرافیکی بالا، به کارت گرافیکهای قدرتمندتری نیاز دارید. پس کارت گرافیک خود را با در نظر داشتن رزولوشن مانیتور انتخاب کنید.
همینطور مورد مهم دیگری که درباره مانیتورها وجود دارد، نرخ تازه سازی یا Refresh Rate است. مانیتورهایی که از نرخ تازه سازی بالایی چون 144 هرتز یا 360 هرتز بهره میبرند، نیاز به کارت گرافیکی دارند که در واقع بتواند به آن نرخ فریم دسترسی پیدا کند. اگر کارت گرافیک شما نتواند بازیها را به نرخ 60 فریم بر ثانیه برساند، مسلما یک مانیتور 144 هرتزی به کارتان نمیآید. از آن طرف هم اگر یک مانیتور 60 هرتزی دارید با رزولوشن 1080p دارید، نیازی به خرید یک کارت گرافیک بالا رده گرانقیمت ندارید، مگر این که بخواهید در آینده بخواهید مانیتور بهتری بخرید.
اصطلاح Full-array local dimming در تلویزیون به چه معناست
نیم نگاهی هم به پورتهای کارت گرافیک و پورت مورد نیاز مانیتور خود داشته باشید. مثلا اگر بخواهید از نرخ تازه سازی 144 هرتز لذت ببرید، به یک کارت که به پورت Display Port یا HDMI 2.1 مجهز است، نیاز دارید.
مانیتورها جدیدا از یک تکنولوژی به نام Variavle Refresh Rate یا VRR پشتیبانی میکنند که به نام تجاری Free-Sync برای AMD و Gsync برای انویدیا شناخته میشوند. برای این مورد باید هم مانیتور شما از این قابلیت پشتیبانی کند و هم کارت گرافیک مناسب آن را داشته باشید. معمولا مانیتورهایی که از Gsync پشتیبانی میکنند، کمی گرانتر هستند، در حالی که برخی از مانیتورهایی که از Free-Sync پشتیبانی میکنند، به صورت رسمی یا غیر رسمی از Gsync هم بهره میبرند.
در بازار کارت گرافیکهای بسیاری از کمپانیهای متفاوت دیده میشوند، از ایسوس و گیگابایت گرفته تا EVGA و Zotac. هر یک از این کمپانیها درواقع کارت گرافیکهایی که ساخته Nvidia یا AMD هستند را کمی شخصیسازی میکنند. مثلا از تکنولوژیهای خنککننده مخصوص به خود استفاده میکنند تا بتوانند فرکانس کارت گرافیک را بالاتر ببرند و تا جای ممکن عملکرد کارت گرافیک را بهبود دهند. البته اینتل هم جدیدا با پردازندههای گرافیکی Xe وارد بازار لپتاپ و اکنون نسخه محدود دسکتاپ آن با نام ARC A770 وارد بازار شده است اما عملکرد آن فعلا اصلا چشم گیر نیست. پس هماکنون دو انتخاب بیشتر ندارید.
شرح اصطلاحات رایج در بازی های ویدیویی به زبان ساده
حال AMD بهتر است یا Nvidia؟ پاسخ این سؤال تا حدی به سلیقه شما برمیگردد که دوست دارید جزو تیم قرمز باشید (AMD)، یا تیم سبز (Nvidia). هر دو کمپانی کارت گرافیکهای قدرتمندی تولید کردهاند، اما انویدیا کمی در زمینه هوش مصنوعی عملکرد بهتری نسبت به AMD داشته است. تکنولوژی DLSS انویدیا واقعا در بهبود نرخ فریم معجزه میکند، درحالی که اکثر اوقات کیفیت تصویر تغییر خاصی نمیکند.AMD هم در این زمینه دست به کار شده و از تکنولوژی هوش مصنوعی مخصوص خود به نام Fidelity FX Super Resolution یا FR پرده برداشته است که کارتهای سری 7000 از FR 2.0 استفاده میکنند. ولی برای مثال عملکرد کارت گرافیک 4070 TI با Radeon RX 7900 XT تقریبا در یک حد است، درحالی که کارت گرافیک AMD کمی قدرتمندتر از هم رده انویدیایی است، اما کمی هم گرانتر.
در این بخش به سراغ یک سری از کلماتی که در مورد کارت گرافیکها میخوانید یا میشنوید میرویم و همینطور مشخص میکنیم که آیا در انتخاب کارت گرافیک مناسب شما اهمیت دارد یا خیر.
پلتفرم یا تکنولوژی که پردازنده گرافیکی براساس آن ساخته شده است. این مورد همان فاکتوری است که نسلهای مختلف را از هم جدا میکند و عامل شناسایی کارت گرافیکهای پیشرفتهتر است. برای مثال معماری کنونی انویدیا Ada نام دارد، درحالی که معماری سری 7000 ایامدی، براساس معماری RDNA 3 ساخته شدهاند. در هنگام مقایسه مشخصات کارت گرافیکها، آگاه باشید که فقط پردازندههای گرافیکی هم نسل قابل مقایسه با یکدیگرند. برای مثال مقایسه تعداد هستههای کودای RTX 4080 با RTX 2080 کاملا اشتباه است.
میزان مموری کارت گرافیک بسیار با اهمیت است، زیرا VRAM پایین نمیتواند از پس تنظمیات بالا و پکیجهای بافت با رزولوشن بالا بربیاید. برای بازیهای نسل کنونی و رزولوشن 1080p، حداقل به 6 گیگابایت VRAM نیاز دارید، اما بهتر است که کارت گرافیکی با 8 گیگابایت رم تهیه کنید و برای روزولشن 4K حداقل به 16 گیگابایت VRAM نیاز دارید.
این مورد نشانگر توانایی کارت گرافیک در استفاده بهینه از VRAM موجود است. یک کارت گرافیک میتواند 16 گیگابایت رم داشته باشد، اما اگر پهنای باند کافی نداشته باشد، گلوگاه ایجاد میشود و عملا میزان زیادی از VRAM غیرقابل استفاده است.
اصطلاح TDP به مقدار گرمایی که کارت گرافیک میتواند به فضای خنکتر منتقل کند میگویند. اما این اصطلاح همچنین به میزان توان مصرفی کارت گرافیک هم اشاره میکند که این مورد برای ما مهم است. کارت گرافیکهای قدرتمندتر نیاز به برق بیشتری دارند، خصوصا کارت گرافیکهایی مانند سری 30 و 40 انویدیا. پس حتما به پاوری که میخرید یا این که پاوری که در حال حاضر از آن استفاده میکنید، توجه کنید. برای مثال اگر از یک پاور 350 واتی استفاده میکنید، در حالی که از یک پردازنده اورکلاک شده 95 واتی بهره میبرید و میخواهید که یک کارت گرافیک با TDP 250 واتی به کیس اضافه کنید، احتمالا به ارتقای پاور خود نیاز دارید. همینطور مطمئن شوید که پاور خود کانکتورهای PCIe لازم را برای تامین برق کارت گرافیک داشته باشد (تا سه کانکتور 8 پین PCIe).
اگر کارت گرافیکی بخرید که در کیستان جا نشود، قاعدتا نمیتوانید از آن استفاده کنید. ابعاد کارت گرافیکها مشخص است و در مشخصات کیسها هم نهایت کارت گرافیکی که در آن جا میشود مشخص شده، پس حتما این دو ابعاد را چک کنید تا مجبور به خرید کیس بزرگتر نشوید. این مورد همان Form Factor کارت گرافیک است که یکی از اصطلاحات کارت گرافیک محسوب میشود.
کارت گرافیکهای با سرعت کلاک بالاتر، توان محاسباتی و پردازشی بیشتری دارند، ولی این فاکتور به تنهایی نمیتواند به عنوان مشخصه انتخاب کارت گرافیک عمل کند، بلکه باید به معماری کارت گرافیک، میزان حافظه و پهنای باند آن، تعداد هستهها و در نهایت ترافلاپس آن کارت هم توجه کنید.
هستههای کودا نام تجاری انویدیا برای هستههای پردازشگر کارتهایش است، در حالی که Stream Processors اصطلاح کمپانی AMD است. این فاکتور هم یکی دیگر از مواردی است که قدرت کارت گرافیک را تا حدی مشخص میکند، اما همانطور که گفتیم به تنهایی فاکتور مناسبی نیست. همینطور از این فاکتور فقط برای مقایسه کارت گرافیکهای هم نسل استفاده کنید و اصلا به مقایسه تعداد هستههای انویدیا و AMD فکر هم نکنید، زیرا کاری است بس بیهوده.
فلاپس یا عملیات ممیز شناور در ثانیه به عملکرد تئوری کارت گرافیک اشاره میکند. به همین دلیل یکی از مناسبترین فاکتورها برای مقایسه کارت گرافیکهای هم نسل است. هرچقدر ترافلاپس یک کارت گرافیک بیشتر باشد، آن کارت گرافیک قدرت محاسباتی بیشتری دارد و به همین دلیل یکی از مهمترین فاکتورها در مقایسه کارت گرافیکهایی با معماری یکسان است.
در این مطلب راهنمای خرید کارت گرافیک سعی کردیم که مهمترین اصطلاحات کارت گرافیک را برای شما شرح دهیم تا بلکه در پروسه خرید کارت گرافیک به شما کمک کنیم تا پردازنده گرافیکی مناسبتان را انتخاب کنید. اگر نظر یا سولی داشتید، حتما در بخش کامنتها آن را با ما به اشتراک بگذارید.